Dette innlegget er skrive av Atle Vedvik:
Derfor skriv eg heller nokre ord offentleg.
Planteikninga viser eit tilbygg på 13x11m/ 143m2 med grusa/asfaltert spyleområde på vestsida. Som teikninga viser er det eit dominerande tilbygg som øydelegg utsjånaden til kulturhistoriske Valhall i stor grad.
Medan Valhall har delvis saltak og delvis valmtak vil tilbygget få flatt tak. Dette er gjort for å «skape eit tydeleg skilje på kva som er gamalt og kva som er nytt», men kva er vitsen med det argumentet?
Å forkludre arkitekturen for eit snart 100 år gammalt hus med ei skjematisk kasse som dette blir berre øydeleggande.
Valhall ligg i planområdet for Eid sentrum.
Nabovarselet har vedlagt gjeldande reguleringsføresegner for planområdet. Dei er frå 1985, men gjeld også for Valhall den dag i dag.
I fellesføresegnene for heile planområdet heiter det at «bygningsrådet skal ….. ha for auge at bygningane får ei god form…., og at bygningar i same byggjeflukt eller gruppe får ei harmonisk utforming».
Ein skal vere temmeleg kynisk for å hevde at dette tilbygget harmonerer med gamle Valhall. Eg vil kalle det ein heilbom i høve til føresegnene.
Vidare krev fellesføresegnene at «planlagde nybygg skal tilpassast eksisterande bygningar…. med omsyn til… takform».
Men det viktigaste er kanskje at fellesføresegnene krev at Riksantikvaren eller den han gjev fullmakt til skal gje si fråsegn før bygningsrådet handsamar byggjemeldingar. Då kan det vere «von i hangande snøre».
Brannsjefen har ikkje uttala seg om saka. Brann er eit viktig tema. Tidleg på 1900 talet vart 3 store trebygningar sett opp på Nordfjordeid; kommunehuset på Myklebust, Eid skule, og Valhall.
Dei to første brann ned i nyare tid, så la oss sleppe at det same skjer med Valhall.
Sjølvsagt vil branntemaet bli handsama, men i ein garasje/lager vil det finnast nok av brennbart material, i vår tid har t.d. litiumbatteri seila godt oppover «vinnarlista». Eit brannutbrot der kan fort bli langt verre enn ein trur.
Det vil sjølvsagt kome argument om at alle reglar og alle tiltak, og det ein elles kan tenkje seg, vil bli gjennomført til punkt og prikke. Men dessverre er det slik at same kor flinke ein meiner å vere, same kor godt regelverket vert følgt, same kor mange sikkerheitsanalyser og -tiltak ein grip til, vil ein alltid sitte att med ein restrisiko for brann, og som kan bli katastrofal for Valhall.
Forståing av omgrepa restrisiko kontra sikkerheit er viktig å ha på plass. Historia har vist at det er mykje sanning i Murphys lov:
«Alt som kan gå galt, går galt», nokre gongar med tillegget «og på det verst tenkelege tidspunktet». Eg vonar brannsjefen set ned foten.
Utarbeidinga av dette framlegget ser ut for å vere gjort nærmast i isolat hos avdeling for kommunalteknikk sidan korkje utvalsleiar eller økonomisjef har vore informert.
For meg ser det ut for at heile saka er utarbeidd utan at nokon arkitekt med forståing av gamle hus har vore med. Kva slags kunnskap om Valhall sine kulturhistoriske verdiar som har vore til stades i prosjektet så langt er ikkje godt å vite. Så la oss ta ei lita oppfrisking her.
alhall har ei lang og rik historie som det kan vere vel verdt å minne om. Kirsti Os Utnes skreiv om Valhall i Sogeskrift for Eid 2011, og sjølv skreiv eg om livet i Valhall i 1960 åra i sogeskrivet for 2002.
Kirsti kan vidare fortelje at huset er teikna av arkitekt John Karlson Os, og ført opp i stor grad på dugnad, men med Karl Os som byggmeister og formann i byggjenemnda. Byggherre var Eids Ungdomslag, skipa i 1892.
Huset vart vigsla 24. oktober 1926, med vigseltale av sokneprest Løvold, og prolog av A.O. Rindal.
Mykje vart sagt i den samanhengen, men vi kan nemne følgjande som no er gjort svært så aktuelt: «Gløym so ikkje aa varna um huset ditt»!
Huset var stort, og i Nordfjord-avisene vart det omtala som «Det store nye ungdomshuset». Ungdomslaget dreiv huset i mange år både som ungdomshus og som samfunnshus.
Her vart det øving- og konsertlokale for Eids orkester og Eids Musikklag, øvingslokale for songkor og leikarring, revyar , riksteater, kino, folkefestar, dans, basar, marknad, amatørkonkurransar, diverse turnear, foredrag, religiøse møte, skule, sesjonar, varedemonstrasjonar, lagsmøte, meierimøte, rockeband, «piggtrådband», og mykje meir folkeleg liv og røre.
Midt på 1980-talet gjekk medlemstalet ned, aktiviteten minka, økonomien svikta og til slutt vart det vedteke at Eid kommune skulle få ta over ansvaret for huset, og kontrakt vart inngått. Det starta heller dårleg, men så kom ein kulturkonsulent
frå kommunen på bana, og deretter gjekk det oppover att på ein god måte.
I 1996 oppstod «Foreningen Valhalls Venner». Initiativet kom frå Eidajentene Janne, Helga, Tordis, og Marit basert på eit ynskje om å ta vare på verdiar og tradisjonar som er særskilde for Eid. Janne Holst stod i spissen for foreininga.
Valhall var blitt fin og nyoppussa, men med unntak av scena. Dei sytte for pengeinnsamling og fekk Tore Nord til å lage scenedekorasjonar med motiv frå Eidsgata slik den såg ut kring 1950. Desse finst og er i bruk den dag i dag.
Sjølv etter at Operahuset kom har Valhall vore flittig brukt, t.d. i samband med operaøving, spelet «Elskhug og Eksis», Malakoff Rockfestival, hesteskostemne, ridestemne, og mange private arrangement.
Likevel kom det opp sak i kommunestyret i 2011 om å selje Valhall. Då kokte det over, ikkje berre slik Kirsti Os Utnes skreiv i Sogeskrivet, men også for «Valhalls Venner».
Foreininga meinte at no måtte kommunen sjå Valhall og Plassen som ein heilskap der huset ligg som ein inngangsportal til heile området.
Valhall burde blitt verna! – var bodskapen. Det vart protest framfor Valhall med plakatar i hende «NEI TIL SAL AV VALHALL» Foreininga vart seinare lagt ned i november 2016.
Det enda godt. Kommunestyret avviste framlegget om sal, slik sju av ti i Eid kommune gav uttrykk for i ei meiningsmåling. Alfred Bjørlo uttala seg til Fjordabladet (før han vart ordførar) med at Valhall er eit spesielt bygg som heng saman med mykje av lokalhistoria rundt Plassen. «Valhall er ein del av det Venstre kallar miljøkommunen Eid».
Det var stor stas då Riksantikvaren ved ei markering på Nordfjordeid i juli 2014 kunngjorde at Nordfjordeid no kom med i deira register over historiske byområde av Nasjonal Betydning (NB!-registeret), og i Eid sentrum ville det bli tre delområde med i registeret. Valhall ligg i eit av desse.
NB!-registeret er eit oversyn over område som har nasjonal interesse. Riksantikvaren meiner at i dagens samfunnsutvikling opplever slike område no eit omfattande utviklingspress. Registeret gjev ikkje noko freding, men peikar på område der det må visast særlege omsyn i samband med forvalting og utvikling.
Såleis kan ikkje kommunen sjå bort frå at eit gammalt hus som Valhall, som har ei kulturell historie langt forbi brotstykka nemnt ovanfor, på sikt
kan vise seg naudsynt å sikre etter kulturminnelova.
Riksantikvaren ser Valhall i samband med området for Eksersisplassen: «Ungdomshuset Valhall i nordenden av området, er eit resultat av det rike organisasjonslivet som utvikla seg på Nordfjordeid frå midten av 1800-talet».
Og Fjordabladet siterte riksantikvaren si formaning: « Det er forskjell på vern og freding, og derfor er det folket som bur her som må passe på at ein tar vare på desse flotte områda… dei tre områda som no er verneverdige har ei historie som heng saman».
I september 2014 vedtok Eid formannskap eit planprogram for ein kommunedelplan for kulturminne i Eid. Planen skulle gå særskilt nøye inn på Kulturminne i Eidsgata, Tverrgata og
Eksersisplassen (min merknad: som inkluderer Valhall).
Planen fekk tittelen «Kommunedelplan for kulturarv 2017-2019» og var vedteken i kommunestyre 26.01.2017, og hadde som
målsetjing å synleggjere kulturminna i kommunen og gje dei merksemd.
Ved søk gjennom planen finn ein Eksersisplassen nemnt 26 gongar, Riksantikvaren 18 gongar, NB!-register 6 gongar og Valhall skuffande 0 gongar. Eg vonar kommunen vil rette på det og løfte fram Valhall ved neste revisjon.
Eid Røde Kors har vore i arbeidsgruppe med Stad Kommune om beredskapslager.
Det må vere ei skam for kommunen at Røde Kors har mått kjempe for dette i fleire år.
Røde Kors uttalar til Fjordabladet at dei ønskjer å få dette tilbygget til Valhall, noko som ikkje er unaturleg etter nemnte gruppearbeid.
Men det er ikkje bra at dei trafikkale problema Fjordabladet spør dei om, ikkje har endeleg løysing.
Vegen frå Valhall til E39, som dei nemner, vart vedteken i reguleringsplanen for Malakoff, mot stemmene frå Venstre og Arbeidarpartiet.
Vegen skal gravast ned til nivå med parkeringsplassen og elles forsynast med støyvern mot bustadane i området.
Det vil då mest truleg kome nytt krav frå industriområdet om bygging av vegen heilt fram dit. Kostnadane for kommunen for å bygge både garasje og ny veg blir dermed store.
Eit Røde Kors Hus burde denne arbeidsgruppa ha konkludert med.
Vest for Eid Stadion ligg ein høveleg tomt for ei slikt hus, der både administrasjon, garasje og lager samt rom for andre aktivitetar burde kome.
Ja, det kostar pengar, men er det nokon som fortener det så er det Røde Kors, og Stad har då både rikingar og kommunekasse som burde klare å realisere dette. Vern om Valhall!